Hz Ali dönemi ile günümüzün ekonomik mukayesesi
Enes Tarım
Malumunuz büyük bir ekonomik buhrandan geçiyoruz. Sürekli her gün herşeye zam gelip temel gıda maddeleri dahil her şeyin fiyatı artıyor, benzinliklerde her zam öncesi zamsız benzin alma kuyrukları derken psikolojimiz de iyice bozulmak üzere…
Dış güçler, yabancı müdahaleler, spekülatif hareketler derken bu ekonomi jargonunu zaten anlamıyoruz. Faiz artsın mı ınsin mi merkez bankası müdahele etsin mi tartışmaları eşliğinde neyin doğru neyin yanlış olduğunu da şaşırmış vaziyetteyiz.
Gündemden uzaklaşmadan biraz nostalji ile ekonomi konusundan uzaklaşmadan bir arkadaş twitter da Hz Ali dönemi ile bugünümüzü kıyaslamış. Oldukça ilginç…
Bu arada arkadaş işlediği bu verileri: “ Mustafa Özbakır - Dört Halife Döneminde İktisadî Hayat, M.
Hamidullah - İslam Peygamberi, Adem Apak - Ana Hatlarıyla İslam Tarihi kaynaklarından faydalanarak derlemiş.
Ve 1 dinar 10 dirhem, 1 dirhem de yaklaşık 3 gram gümüş yapıyor…
***
Araştırmadan bazı anekdotlar paylaşacak olursak;
Hz. Ali devrinde Kufe bölgesinde bir askere yıllık 4 bin dirhem maaş ödeniyordu. Ayrıca Beytülmal, kadın ve çocuk başına yıllık 100 dirhem ödüyordu.
Bugünkü kurdan hesaplarsak bir asker ayda 12 bin tl kazanıyordu.
Peki Küfe pazarında ürünler kaç TL? Hz Ali'nin bir askeri bu parayla ne alabilir?
Fikir vermesi için TL'ye çevirip yuvarlarsak: 1 tavuk 16TL, 1 koyun 160TL, 1 inek 1600TL, vasat bir deve 3200 TL. (ama Hz. Aişe'nin Cemel'de bindiği cins deve 25.500TL)
Devam edelim: 1kg buğday 1.25TL, 1 demet sebze 50kr, 1kg soğan 20kr, 1kg hurma 20kr, 1kg arpa 45kr.
Yine devam edelim:
Vasat bir erkek gömleği 100TL, tek parça elbise 285TL, iyi bir takım elbise 800TL, lüks elbise 16.000TL, 1kg zeytinyağı 100TL.
Savaş aletleri olan silahların fiyatları ise biraz daha pahalı:
Hz Ali'yi şehit ederken kullanılan kılıç 32.500TL, kaliteli bir zırh ise 130.000TL iken kan parası 325.000TL'ymiş.
Ayrıca köle ve cariye fiyatları da, cariyeler çok daha pahalı olmak üzere: 18.000-325.000TL arasında değişiyor.
Bu dönem savaş ganimeti çok önemli ve olduğu silahlar sermaye olarak görülüyor.
Bazı savaşlarda askere binlerce dirhem ganimet düşüyor.
Öte yandan Hz Ömer devrinde askerler çok daha fakir ve Hz Ali dönemindeki almış oldukları 4 bin dirhemin 7 kat daha azını; yaklaşık 600 dirhem kadar maaş alıyordu.
Yani refah seviyesi çok artmış ve askerlerin geliri 7'ye katlamış.
Fethedilen topraklar müthiş bir zenginleşme getirmiş.
Öyle ki Hz. Peygamber zamanında Mekke valisi ayda 30 dirhem (1000TL) alıyorken; vefatlarında Hz. Zübeyr 500 bin dirhem, Abdurrahman b. Avf 3.5 milyon dirhem, Zeyd b. Sabit 1 milyon dirhem, Saad b. Ebi Vakkas 2.5 milyon dirhem tereke bırakmıştı.
Peki bu tablodaki rakamları nasıl anlamalı?
1. Fetihlerle zenginleşme müthiş boyutta, ama zenginlik Bizans ve İran’ı kurtarmadığı gibi, zenginleşme de İslam devletini fitneden, iç karışıklıklardan kurtaramıyor.
2. Zenginlik Müslümanları şımartıyor; ganimetlerin getirdiği refah motivasyonlarını azaltıyor.
3. Gelir/masraf oranına da bakınca gümüşün değeri 14 yüzyıl boyunca biraz düşmüş, ama fark çok anormal değil.
4. Kıyafet ve zeytinyağı aşırı pahalı ama mesela et çok ucuz. 450 kilo soğan fiyatına 1L zeytinyağı alınıyor. 1 koyun, 2L zeytinyağından daha ucuz…
5. Mamul eşya çok ucuzlamış. 200 koyun fiyatına 1 kılıç alınabiliyor.
6. Zengin olmak kötü bir şey değil; önde gelen sahabelerin tümü fetih ganimetleri ile çok zenginleşmiş…
7. Zenginleşme reel olmuş, yani enflasyon çok yüksek görünmüyor…
8. Kıtlık, savaş, hastalık var tabii ama geçmişin müreffeh çağlarında devletin verdiği parayla kral gibi geçinmek mümkün…
9. Devlet ev yapana arazi ve inşaat masrafı yardımı yaptığından kiracılık pek yok gibi. Ayrıca her ay tüm yetişkinlere ciddi miktarda buğday ve zeytinyağı hibe ediliyor…
10. Hz. Ömer herkese daha çok para dağıtmak için deve derisinden para basmak isteyince sahabi "elde yavru deve namına bir şey kalmaz, etme eyleme" diyerek vazgeçirmişler.
O günlerde de Hz Ömer’i bugün olduğu gibi her şeye tek başına karar veren olarak tayin etmiş olsalardı, ta o günlerde İslam devleti de yüksek enflasyonla tanışmış olacaktı zahar… :)
Selam ve dua ile…
