Önceki iki yazımda olumsuz anne baba tutumlarının çocuk üzerindeki etkilerini ele almıştım. Bu yazımda ise olumlu anne baba tutumu üzerinde duracağım.
Anne baba tutumu, çocuğun anne ve babasıyla olan iletişim biçimidir. Diğer bir deyişle, anne ve babanın çocuğun eğitimi sırasında takındığı tavır ve anlayış biçimidir.
Anne baba tutumları, özellikle 0-6 yaş dönemindeki çocukların kişilik ve sosyal gelişimlerini doğrudan etkilemektedir.
Olumlu tutumlar, kendine güveni olan, sağlıklı ilişkiler kurabilen, sosyal uyumu yüksek çocukların yetişmesine zemin hazırlarken; olumsuz yani yanlış tutumlar, çocuğun tüm yaşamını etkisi altına alabilecek sorunlara sebep olabilmektedir.
Anne baba tutumları için genel olarak şöyle bir kural vardır: Bir çocuk için annesi ve babası dünyayı temsil eder. Çocuk, annesi ve babası nasıl davranıyorsa, dünyadaki herkesin de aynı şekilde davranacağını düşünür.
Güven verici anne baba tutumu…. Hoşgörülü anne baba tutumu… Destekleyici anne baba tutumu…
Olumlu anne baba tutumlarında, çocuk hem desteklenir hem de çocuk için sınırlar belirlenir. Çocuk ile anne baba arasında sözel iletişim kanalları açıktır. İstek ve görüşlerini açık ve anlaşılır bir şekilde dile getiren ebeveyn, çocukla sıcak bir iletişim içindedir. Çocuk sevgi diliyle dinlenir.
Şunu unutmamak gerekir: Kuralsız çocuk eğitimi yoktur. Ancak, önemli olan kuralların nasıl uygulandığıdır. Olumlu anne baba tutumunda, kurallar eğitimi vardır. Kurallar öğretilirken, anne ya da baba tek taraflı olarak emir vermez. Kuralları, çocuğun anlayacağı şekilde konuşur ve ortaya konur. Bunu yaparken, çocuğun kişiliğini yok sayıp onu ezmez. Sorumluluk bilinci yanında çocuğun bağımsız bir kişilik geliştirmesi desteklenir. Hoş görülü, güven verici ve destekleyici bir tutum içinde, çocuğun da kabul edeceği mantıklı bir denetime başvurulur. Kesin sınırlamalar yerine, çocuğa söz ve tercih hakkı veren seçenekler sunulur ve bu anlayış doğrultusunda isteklerde bulunurlar.
Kuralın nedenleri çocuğa anlatılır. Çocuğa model olunur. Bu kurallar konarken ve çocuğa açıklanırken, bunu anne baba sıcak ve sevecenliğini göstererek yapar. Ebeveyn, çocuğun ihtiyaçlarına ve olgunluk seviyesine duyarlıdır. Çocuk, yeri geldiğinde fikrini söyleme hakkına sahiptir. Çocuğa kendi imkanları dahilinde seçenek sunulur. Bu süreç, karşılıklı anlaşma şeklindedir. Çocuğa kendi kararlarını verebilme imkânı verilir. Böylece, çocuk hatalı seçim yaptığını anladığı zaman, hatalarından ders çıkarmaktadır.
Anne ve babanın hoşgörüsünün normal bir düzeyde gerçekleşmesi, çocuğun kendine güvenen ve toplumsal bir birey olmasına yardım eder. Böyle bir tutumda evde kabul edilen ve edilmeyen davranışların sınırları bellidir.
Anne ve babalar, çocuklardan beklentilerini, belirli davranış kuralları şeklinde tespit etmek zorundadırlar. Bu kuralların sınırları, nasıl tespit edildiği, çocukların gelişim düzeylerine uygunluğu, doğru davranışı yerleştirmedeki etkililiği üzerinde düşünülmesi gereken konulardır. Ancak bir aile için, çocukların katılımı ile belirlenmiş, çocukların gelişimlerini destekleyen ve onların seviyelerine uygun standartlar içeren, kuralların tespit edilmiş olması sağlıklı bir aile atmosferi için ön koşuldur. Ailede beklenen ve kabul gören davranışlar tanımlandığında çocukların kendi kendilerini kontrol edebilme özellikleri de desteklenmiş olur.
Olumlu anne baba tutumları, çocukta sorumluluk duygusunun gelişmesine katkı sağlar. Bunun yanı sıra çocuğa öğretilmek istenilen ne varsa, çocuğun bunu öğrenebilme sürecini kolaylaştırır. Kural ve sınır olmasına rağmen, çocuğun da fikri alınıp kurallar katı bir şekilde çocuğa dayatılmadığı için, çocuk ailenin vermek istediği tutumu, davranışı kolayca alabilir. Ortamı müsait hale getirilmekte ve böylece çocuğun kuralı benimsemesi kolay olmaktadır. Çocuğun kendi hayatını kontrol edebilmesine, sorumluluk duygusunun oluşmasına ve öz güveninin gelişimine katkı sağlar.
Çocuk, kendi fikri önemsendiği için ilerde başkalarının fikrini önemseyip, onların fikirlerine saygı duymayı öğrenir. Bunun sonucunda ise topluma uyumlu, saygılı, kendi sorumluluğunu üstlenebilen, özgüven sahibi bir birey yetişmiş olur. Böyle bir ortamda büyüyen çocukta en çok da özgüven gelişir. Bu tür bir yaklaşımda aile içinde anne-baba-çocuk üçgeninde çıkabilecek problemler en aza inecektir.
Selam ve saygılarımla…
