İhmale Gelmeyen Eğitim: Manevi Eğitim
Çocukların birtakım ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçlar karşılanmadan çocukların sağlıklı olması mümkün değildir. Sağlık derken “fiziksel” ve “psikolojik” sağlığı kastediyorum. Beslenme, sevilme, sevme, eğitilme, güvende olma, öğretilme, manevi eğitim gibi ihtiyaçların giderilmesi sağlıklı bir çocuk için çok önemlidir. Ben bu yazımda sadece “manevî eğitim” ihtiyacı üzerinde durmak istiyorum.
Çocuğa manevi bilgilerin nasıl, ne zaman ve kim tarafından verileceği oldukça önemli bir konudur. Kanımca her anne baba çocuğunun dinini, manevi değerleri, ahlaki değerleri ve milli değerlerini bilmesini ister.
Çocuğun manevi eğitimini aslında evlilik için verilen karar etki eder. Manevi, eğitim anne karnında başlar. Bir eş seçildiğinde, onun dünya algısı ve manevi değerlere olan bağlılığı, yetiştireceği çocuklara da doğrudan tesir edecektir. Manevî eğitim, birçok anne babanın zannettiği gibi daha sonra verilmesi gereken bir eğitim değildir. Bu eğitim ihtiyacı da daha bebek dünyaya yeni geldiği zaman giderilmeye başlaması gereken bir ihtiyaçtır. Bebeğin ilk doğumuyla beraber dua okumak, besmele ile ona yaklaşmak, besmele ile kucağa almak, besmele ile beslemek çok önemlidir.
Kişilik oluşumunda ilk altı yılın önemi çok büyüktür. Bu yıllarda kazanılan tutum ve davranışlar, şahit olunan olaylar ve duygular ileriki yıllara oranla daha kalıcı olmaktadır. Bu yaşlarda çocuk, çevresinde olup bitenleri izler ve kaydeder. Özellikle okul öncesinde çocuğun ev ortamında gördüğü şeyler daha kalıcı olmaktadır.
Evde yaşananlar, çocuk için ilk temel kayıtları oluşturur. Çocuğun zihninde bu konuda olumlu izler, olumlu duygular bırakmak belki de dinî eğitimin en temel noktalarından biridir. İbadetlere yönelik zihninde olumlu izler oluşan bir çocuk, büyüdükçe dinî bilgilerle bu duygularını süsleme gayretine girecektir.
Her eğitimde olduğu gibi manevî eğitimde de görerek-örnek alarak öğrenme önemlidir. Onların öğrenmesi için aile bireylerinin de yaşaması gerekir. Öncelikle çocuklarımız için doğru örnekler olmalıyız. İnsan yaşadığını aktarabilir ve ancak gerçekten yaşayan birinden daha kolay öğrenir. Özellikle küçük yaşlarda çocuklar, nasihatle ve sözel bilgiyle öğrenmezler. Gördüklerini kopya ederler. Anne babanın evde namaz kılması, dua etmesi, Kur’an okumasını gören bir çocuğun zihninde olumlu izler kalacaktır. O da anne babasını taklit edecek, namaz kılarken yanına sokulacak, benzeri hareketleri yapmaya çalışacaktır. Bu süreçte Peygamberimiz gibi sabırlı ve güler yüzlü olmak bize ve yaptığımız ibadete dair duygularını pekiştirecektir.
Her eğitimde olduğu gibi manevî eğitimde de “korku-korkutma” asla olmamalıdır. Korkutma, dayak anla bir eğitim aracı değildir. Manevî eğitimde korkutma çok tehlikeli sonuçlara sebep olabilir. Allah ile korkutmak, cehennem ile korkutmak çocuğun psikolojisini tamir edilmeyecek derecede bozmaktadır. Ne yazık ki günümüzde halen bazı anne babalar “korku”yu kullanmaktadır.
Anne babanın ibadetlerini yaparken güler yüzlü ve mutlu olmaları, oruçla ilgili memnuniyetlerini hissettirmeleri çocuk için güzel örnekler oluşturur. Oruç tutarken sürekli açlık ve susuzluktan şikayetçi olmak, çocuğa orucun sıkıntılı ve eziyetli bir ibadet olduğu duygusunu verir. Çocuk Rabbinin neden böyle bir ibadeti emrettiğini anlamakta zorlanır. Olumsuz duygular yerleşebilir.
Manevi eğitim, dini bilgileri yüklemek değildir. Küçük yaşlarda sadece bilgi yüklemesi yapmak, bu konuda zorlama ve tehditlerde bulunmak çocuğun özellikle ileride ibadetlerine karşı isteksiz olmasına yol açabilir.
Okul öncesi yaştaki çocuklara oyunla öğretmek kalıcı bir yoldur. Saatlerce anlatılsa bile tesiri yoktur. Çünkü üç cümleden sonra çocuk alıcılarını kapatır ve sağlıklı bir şekilde dinlemez. Zamanla bağışıklık kazanır, anne baba söylenir ve çocuk için bu söylenmeler bir alışkanlık hâlini alabilir. Peygamber Efendimiz çocukları oynamaya, eğlenmeye teşvik etmesinin yanı sıra kendisi de bizzat çocuklarla oynamış, torunlarını omuzlarına ve sırtına bindirerek oyunun çocuk için anlamını davranışlarıyla göstermiştir.
İnsanlık tarihi boyunca, insanın “ölüm kaygısı” ve “var oluş merakı” insanı bir takım manevî şeylere inanma ihtiyacını doğurmuştur. Hali hazırda öğretilmediği halde, insanlar kendileri birtakım inançlar geliştirmişlerdir. Bu arada sapkın bazı inanç sistemleri de geliştirmişlerdir. Çocuklar belli bir yaştan sonra manevî yaşam, manevî dünya ile ilgili sorular sormaya başlarlar zaten. İşte bu dönem çok önemlidir: Çocuğun sorular sorduğu bu dönem (2-6 yaş), manevî eğitim açısından çok önemlidir. Anne babaların bu sorulara verdiği cevaplalar da bir o kadar önemlidir. Çocuğun içinde bulunduğu dönem olan somut işlemler dönemidir. Çocukların sorularına, onların idrak edeceği şekilde cevap verilmelidir. Sorular asla geçiştirilmemeli, mutlaka her soruya onun anlayacağı kelimelerle cevap verilmelidir.
Evet, çocuğun dini eğitimi ihmal edilmeyecek bir eğitimdir. Bu eğitimin ne zaman ve nasıl verilmesi gerektiği de çok önemlidir.
