“Ey oğul! Amelsiz ilim bir mecnunluk, ilimsiz amel ise hiçbir şeydir.
Bilmiş ol ki seni bugün günahlardan uzaklaştırmayan ve ibadete yönlendirmeyen ilim, yarın da cehennem ateşinden korumayacaktır. Bugün ilminle amel etmez, geçmiş günleri telafi etmezsen yarın kıyamet gününde: “Bizi geri gönder de salih amel işleyelim.” dersin, sana şöyle cevap verirler: “Ey akılsız! Zaten oradan geliyorsun.”
Ey oğul! Nice geceleri ilim tekrar etmekle, kitapları incelemekle ihya ettin de kendine uykuyu haram kıldın. Bilmem ki seni böyle yapmaya yönelten neydi? Eğer bunu yapmandaki sebep dünya malı elde etmek, onun süprüntülerini toplamak, makamlarını ele geçirmek, bunlarla akranlarına karşı gururlanmak ise yazık sana, yazıklar sana! Şayet amacın Rasul(sav)’ün şeriatını ihya etmek, ahlâkını güzelleştirmek, kötülükleri emreden nefsin gücünü kırmak ise, müjde sana, müjdeler sana!
Evladım! Lokman Hekim’in, oğluna şöyle vasiyet ettiği rivayet edilir: “Oğulcağızım! Sakın horoz senden daha akıllı olmasın. Sen uyurken seher vaktinde o nida etmesin!”.
Oğlum! Sözünün ve fiilinin şeriata uygun olması gerekir. Çünkü şeriata uygun olmayan ilim ve amel sapkınlıktır. Ayrıca, sûfîlerin şatahatlarına, aşk ve vecd içinde kendilerinden geçerek söyledikleri sözlere ve yaptıkları hareketlere aldanmaman gerek. Çünkü tasavvuf yoluna girmek, mücahede ve nefsin arzularını kırmakla, riyazet kılıcıyla hevasını öldürmekle mümkün olur; taşkınlık ve hezeyanla değil.
Konuşurken söz ve hareketlerinde, okuduğun beyit ve şiirlerde tumturaklı hallerden, yapmacıktan uzak dur. Çünkü Allah Teala böyle davrananlara gazaplanır. Mesela bir adam ve ailesi evindeyken oraya doğru selin akıp geldiğini gören bir kişi “Çabuk olun. Sel geliyor, kaçın!” diye uyarıda bulunur. Böyle bir durumda gönlün, ev sahibine gösterişli sözler, latife ve imalarda bulunmayı hiç arzular mı? Elbette böyle bir şeyi istemez ve yapmaz. İşte vaiz de böyledir. O da böyle şeylerden kaçınmalıdır.
- Halka vaaz ederken “Ne güzel meclis bu!” demeleri için insanların coşup vecde gelmelerini, elbiselerini yırtmalarını amaçlama.
Ey oğul! Dilediğin gibi yaşa, ne de olsa bir ölüsün. İstediğini sev, ondan ayrılacaksın. Ne istersen onu yap, karşılığını göreceksin.” diyor İmam Gazali.
Kadim Dost,
Bu veciz ifadelerden sonra söz söylemek, adaba mugayir olsa gerek. Ben İmam Gazali’nin bu haklı tespit ve tavsiyelerini okurken neyi niçin yaptığımı bir kez daha tefekkür etme ihtiyacı hissettim. Senin de bu hususta tefekkür etmeni istedim.
Rabb’im tefekkürümüzü arttırsın ve razı olacağı amellerle meşgul olmayı bizlere nasip etsin.
Âmin.
Vesselam…
