EĞİTİME BAŞLICA ETKENLER
Cafer Çelik
İnsanın dünyaya üç yüz bin kabiliyetle geldiği bazı kaynaklarda bildirilmektedir. Dahi olarak isim yapmış çoğu kimseler bu kabiliyetlerin en fazla on beş-yirmi binini kullanabilen kimseler olduğu da aynı kaynaklarda geçmektedir. Kalan şunca kabiliyet kullanılmayı beklemektedir. Basit iş yapanların kullandığı kabiliyet sayısı iki yüzü geçmemektedir. Her insan toplumunda 3-5 oranında üstün zekalılar olduğu, gelişmiş toplumlarda bunlar tespit edilerek gelişmeleri için gerekenler yapılarak insanlığa faydalı kılınmakta, geri toplumlarda farkına varılmadan, gereği yapılmadan heder olup gitmektedir. Üstün kabiliyet ve zekalıların tespiti için taramalar yapılması, tespit edilenlerin geliştirilmesi, değerlendirilmesi için gerekenlerin yapılması devletlerin insanlığa borçlarındandır.
Kalıtım; insanlarda değil, çok yaratılmışlarda eğitimin önemli etkenlerindendir. Bazıları kısa zamanda, normal uğraşıyla amaca uygun gelişme gösterdikleri halde, bir kısmı daha çok zamanda, aynı işlemlerle yeterli gelişme gösteremezler. Ana-baba aynı olduğu halde kavrayış ve gelişmelerde farklılıklar görülür. Her insandan aynı gelişmeyi beklemek yanlış olur. Yinede uygulamalar uygun yönde gelişmeler sağlar.
Çevre eğitim etkenlerindendir. İnsanın yetişmesinde etkin olur. Bir arkadaş anlatıyor: Çocukluğum, şehrin kenar semtinde geçti. İlkokulu o çevrede okudum. Ortaokula, liseye giderken şehrin merkezine taşındık. Kenar semtteki arkadaşlarımdan çoğu yanlış ve yasak işler yapıyorlar, çok azı o da pek önemli olmayan işler yapıyorlar. Merkezi yerdeki arkadaşlarımın çoğu mevki ve makam sahibi. Ben de ikisi ortası ancak küçük bir memur olabildim. Diyor Çocuk belli yaştan sonra, aileden çok çevreden etkilenir.
Ailede eğitimin temeli atılır. Çevre, okul etki oranında onu geliştirir. Bazı çevrelerin uygunları sildiği, uygunsuzlar aşıladığı da olur. Fertlerin eğitiminde okullar kadar olmasa da askerlikte etkili oluyordu. En az mecburi askerliği üç ay her vatandaşın yapması, bir ayı temel eğitimle, diğer ayları askeri ve mesleki eğitimle değerlendirilmesi herkesi eğitimden faydalandıracaktı.
Okullar, okullarda öğretilenlerin hayatta faydalı olması, faydalarına inandırılması gerekir ki yaşamda etkili olsun. Eğitim öğretilenlerin yaşanmasıdır. Gayesi diploma almak, memur olmak olan bir öğretim, okuyanla-okumayanlar arasında çok bakımdan fazla farklılığa sebep olmuyor. Edep, adalet, vicdan, merhamet vb. hasletler de fazla gelişme sağlamıyor.
Gayeler uygun gayretlerle gerçekleşir. Aile, nasıl insan olmasını istiyorsa, gayesini gerçekleştirmek için gerekeni öğrenmeye, uygun etkin olmaya sürekli gayret göstermelidir. Ailenin yedirip, giydirmekle işi bitmez. Yedirip, giydirdiğinin iyi bir insan olması için yapabileceklerini aksatmadan yapması gerekir. Bilmediklerini tecrübelilerden, ehliyetlilerden öğrenecek, uygun şekillerde uygulayacaktır. Çevre ile de ilgilenecek, ıslahı için çalışacak, yapılan uygun halleri artırmaya, uygunsuz halleri şahsına yapılmış gibi kabul edecek, önlenmesi için uygun kimselerin harekete geçmesine çalışacaktır.
Herkes gücü nispetinde uyguna destek, uygunsuzu engellemeye çalışsa uygunsuzlar azalıp yok olacak, uygunlar artıp çoğalacaktır. İnsan insanlığına yakışır şekilde yaşamış olacaktır.
