Malatya Fayı Aktif! Deprem Yüzeye Yakın Olacak!

6 Şubat 2023'te yaşanan 'Asrın Felaketi' olarak adlandırılan depremlerin 2'nci yıl dönümü nedeniyle İnönü Üniversitesi 'Deprem ve Yapı Teknolojileri Zirvesi 2025' etkinliği düzenledi.

Turgut Özal Kongre ve Kültür Merkezi'nde gerçekleştirilen panel Turgut Özal Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Orhan Gündüz'ün moderatörlüğünde; İnönü Üniversitesi Rektör Danışmanı Prof. Dr. İbrahim Türkmen, Munzur Üniversitesi Coğrafya Bölüm Başkanı Doç. Dr. Taylan Sançar ve İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği GEO Teknik ABD Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Talha Sarıcı sunumlarını gerçekleştirdiler.

'Malatya Fayı Ölü, Deprem Üretmez' İddiaları Yalan

Doç. Dr. Taylan Sançar, 'Malatya Fayının Deprem Potansiyeli' başlıklı sunumunu son güncel verilerden elde ettiği bilgiler doğrultusunda hazırladığını belirtti. Malatya Fayı'nın, 165 km uzunluğunda ve aktif bir fay olduğunu ifade eden Doç. Dr. Sançar, yapılan çalışmalarda Malatya Fayı, Ovacık Fayı, Ecemiş Fayı, Orta Anadolu Fay Zonu, Tuzgölü Fay Zonu üzerinde jeolojik olarak hareketlerin olduğunu kaydetti.

''Malatya Fayı ölüdür, deprem üretmez' iddiaları tamamen safsatadır' diyerek bu görüşleri sert bir şekilde eleştiren Doç. Dr. Taylan Sançar, bu fay hatlarındaki hareket hızlarının bile hesaplandığını vurguladı. 2014 yılında Malatya Fayı üzerinde gerçekleştirdikleri projeyi anlatan Sançar, sözlerine şu şekilde devam etti: 'Biz 2014 yılında Malatya Fayı üzerinde ilk projemizi başlattık. Bu projenin amacı bir fayın deprem tehlikesini ortaya koyacak iki tane parametre elde edilebilmekti. Bir tanesi eski deprem tarihçesi, diğeri de fayın senelik hareket miktarı. Şimdi zaten etrafında olan depremler veya GPS ölçümleri bize fayın aktif olduğunu gösteriyor. Bu çalışmaların hiçbiri bu fay aktif mi değil mi diye yapılmadı. Aktif bir fayın deprem potansiyelini araştırmak için yapıldı. İkincisi, fay deprem üretirse deprem büyüklüğü ne olacak? Ona bakmak gerekiyordu. Şimdi deprem büyüklüğü tamamen fayın geometrisiyle ile alakalı bir şey. Mesela Malatya Fayı'nda meydana gelebilecek bir depremin daha kuzeye ilerlemesini veya kuzeyde meydana gelecek bir depremin daha güneye ilerlemesini engelleyecek tek şey fayın kendisi. Eğer fayın üzerinde bir takım önemli geometrik bariyerler varsa bu ilerlemiyor. Malatya Fayı'na baktığımız zaman geometrisi oldukça düz ve herhangi bir yerinde olacak depremin bütün fayı kırması bekleniyor. Bu da 165 km uzunluğunda olan fayın en az 7.4 deprem üretmesi demek. Bu deprem ne zaman olacak ama? Soru bu zaten. Diğeri de fayın deprem tarihçesi. Şimdi aletsel dönemde yani 1900 sonrası sismometrenin icadından sonra Malatya'da büyük deprem yok. Tarihsel kaynaklarda herhangi bir yıkım ibaresi yok ki biz bunu Malatya Fayı'nın olası deprem aktivitesi ile ilişkilendirelim. Son veriler 2 bin- 2 bin 500'e kadar gidiyor. Dolayısıyla jeolojik yöntemler kullandık. Biz deprem üzerindeki toprak numunelerini yaşlandırarak depremlerin yaşlarına yönelik birtakım tespitlerde bulunmaya çalıştık.'

Deprem Yüzeye Yakın Olacak ve Şiddetli Hissedilecek!

6 Şubat öncesinde bu sorular çerçevesinde başlatılan çalışmaların, deprem sonrasında yeni sorular eklenerek devam ettiğini belirten Doç. Dr. Taylan Sançar, sorularını şu şekilde sıraladı:

• 'Birincisi; Malatya Fayı tamamen kırılıyor. Gördüğümüz depremlere benzer ve aynı tarihteki depremleri Malatya Fayı'nın güneyinde de görmem gerekiyor. Dolayısıyla Malatya Fayı'nın güneyinde bir hendek kazması daha planladık.
• İkincisi; 6 Şubat depremlerinden önce biz GPS'te fayların hızlarını görüyorduk ama bu depremlerden sonra Türkiye'nin en doğusundan, en batısına kadar bütün fayların hızları arttı. Malatya Fayı'nda böyle bir artış oldu mu? Çünkü bu hız artışı demek üzerine fazla enerji birikmesi demek. Bu hız artışı oldu mu? Ne kadar oldu ve sabit kalıyor mu? Düşüyor mu, düşmüyor mu diye araştırmak için çalışmalar yaptık.
• Üçüncüsü de Malatya Fayı derine doğru ne kadar devam ediyor? Mesela 6 Şubat depremleri 15-20 km arasında bir derinlikte oldu. Ama Malatya Fayı için tahmin ettiğimiz biraz daha sığ. O kadar derine gitmiyor. Yani 5-7 km'de bitiyor bu fay. Bu şu anlama geliyor. Yani depremin odak mekanizması maksimum 5-6 km derin olacak. Bu da üreteceği depremin şiddetini arttıracak. Yüzeye daha yakın olacak ve bizim bunu çok daha şiddetli hissetmemize sebep olacak.'

Bundan Neler Yapmalıyız?

Deprem tehlikesinin hala devam ettiğinin altını çizen Doç. Dr. Taylan Sançar, bundan sonraki süreçte Malatya'daki mevcut ve potansiyel yerleşim alanlarının çok ayrıntılı bir jeoloji haritasının tamamlanması gerektiğini belirtti. Sançar, harita üzerinde laboratuvar ve arazi denemeleri ile deprem riskine yönelik özel değerlendirmeler yaparak, gerekli verilerin elde edilmesinin büyük önem taşıdığını vurguladı.