Kenevirden kâğıt üretiyor

İnönü Üniversitesi Malatya Teknopark'taki atölyede el yapımı kağıt üreten Semra Oleş, 4 yıl önce Budapeşte'de yapılan kağıt festivalinde geleneksel yöntemlerle kağıt üretimiyle tanıştı.

Kağıdın işleniş sürecine hayran kalan Oleş, Malatya'ya dönünce uzun araştırmalar ve denemelerin ardından 2019'da kendisine ait arazide izinli kenevir ekmeye karar verdi.

Oleş, yetiştirdiği keneviri kullanarak gıda, hazır boya ve bitki özlerinden çeşitli renklerde kağıtlar üretiyor.

Selma Oleş, AA muhabirine, görev yaptığı Türkiye'nin Budapeşte Büyükelçiliğinden emekli olduktan sonra memleketi Malatya'ya yerleştiğini anlattı.

22 yıldır ebru sanatıyla uğraştığını, yaptığı kağıtları ebru sanatıyla buluşturmak istediğini söyleyen Oleş, "Geleneksel sanatlarda asit oranı sıfır olan dokulu ve güzel kağıtlara ihtiyacımız var. Ebru, hat ve tezhip sanatlarında ithal kağıtlar kullanılıyor ve bunların maliyeti çok yüksek. Birçok ülkeden ithal ediliyor. Tercih edilmesinin sebebi ise kullandığımız mürekkebin kağıtta kullanıldığında dağılması. Doğal kağıtta asitsiz olunca yüzyıllar boyunca dayanabiliyor. Yaptığınız eser katlanarak değerlenmiş oluyor." dedi.

Kenevirin el yapımı kağıt için bulunmaz bir ham madde olduğunu dile getiren Oleş, dut ağacı ve ipekten de kağıt elde edildiğini anımsattı.

Oleş, sözlerine şöyle devam etti:

"Günümüzde sıfır atık olarak kenevir çok önemli bir yer tutuyor. Kenevirin hiçbir parçası ziyan olmadan kağıda dönüştürülebiliyor. El yapımı kağıtta daha çok liflerden faydalanıyoruz. Bunları işlemek çok daha kolay. Önce dallar liflere ayrıştırılıyor. Sonra suda bekletiliyor. Kaynatılıyor ve üzerindeki atık maddeler alınıyor. Dibek veya değirmenlerde dövülüyor. Kağıda katkı maddeleri karıştırılarak yani nişasta gibi doğal malzemeler katılarak bozulması engelleniyor. Bir hamur haline getiriliyor. Daha sonra kuruma aşaması oluyor."

"1000 yıllık bir geleneği yaşatmak istiyorum"

Oleş, el yapımı kağıdın diğer kağıtlara oranla daha değerli olduğunu belirtti.

Yetiştirdiği kenevirlerle kağıt yapmaktan da mutluluk duyduğunu kaydeden Oleş, "Kağıdı renklendirmek için teknemize gıda boyası, hazır boyalar veya tamamen doğal renklerden faydalanıyoruz. El yapımı kağıdı gelecek kuşaklara aktarmak istiyorum. Doğadan çok fazla uzaklaşmış olan gençlerimize aktarılması için tanıtılması lazım. İki personelime öğretiyorum. İlerleyen aşamalarda belki bir büyük bir atölye kurarız ve bu aşamaları onlara da gösteririz. 1000 yıllık bir geleneği yaşatmak istiyorum." diye konuştu.

Bir dönüm kenevir, 100 ağacın kesilmesini engelliyor

Kenevir bitkisinin birçok alanda kullanıldığını dile getiren Oleş, ağacın kağıt için kullanılmasının da bu yolla önüne geçilebileceğini vurguladı.

El yapımı kağıt işinin çok bilinmediğini aktaran Oleş, şunları kaydetti:

"Ağaç yüzde 60, kenevir ise yüzde 80 selüloz oranına sahiptir. Bir dönüm kenevirden, yaklaşık 100 ağacın kullanılmasına gerek kalmadan kağıt üretilebilir. Kenevirin 4 ay gibi kısa sürede yetiştirilme şansı var ama ağaç 20 yılda yetişiyor. Ormanlarımızı yok etmeden kenevirden çok kaliteli kağıtlar üretebiliriz. Ayrıca kenevirden yapılmış kağıtlar çok uzun süre dayanabilir. Üretimde ve kullanımda sağlığa zarar vermez. Kenevirden yapılan kağıt 8-10 kere dönüştürülebilirken ağaçtan yapılan kağıt en fazla 3-4 defa dönüştürülebilir."

Kenevirin kağıda dönüşme süreci

Kurutulmuş kenevir bitkisinin liflerinden üretilen kağıdın yapımında, ilk olarak bağ halindeki lifler, kağıt üzerinde temiz bir görüntü elde etmek için içerisindeki yabancı maddelerden temizleniyor.

Daha sonra uygun boyutlarda kesilen lifler saf suda bekletilip arındırılarak kazana alınıp kaynatılıyor. Kaynatılan lifler, büyük tahta dibekte uzun süre tokmakla dövülerek hamur haline getiriliyor. Kenevir hamuru ezildiği için birbirine geçen lifler, suyla kabartılıp açılıyor.

Kağıt formu verilmek üzere saf su ve bağlayıcılığı sağlayacak malzemeler eklenen havuza alınan kağıt hamuru, liflerin açılabilmesi için bir kez de havuz içinde karıştırılıyor. Artık tüm aşamaları tamamlanan kağıt, elek yardımıyla istenilen kalınlıkta havuzdan alınıyor.

Son aşamada, elekten ayrılması sağlanan kağıt, kumaş üzerine serilip üst üste istiflenerek ya da asılarak kurumaya bırakılıyor.